Хүн төрөлхтөн тэнгэрийг ажиглаж эхлэснээс хойш, биднээс өөр, дэлхий шиг ертөнц байх боломжтой үгүйг гайхширсаар ирсэн. Сар луу зорьсон аялал маань бидэнд гараг амьдрах боломжгүй, зэлүүд байдагийг таниулж өгсөн ч, Нарны аймгийн бусад гарагууд одоо ч өөр амьдрал тээж байх өндөр боломжтой байгаа. Жишээ нь Буд гараг үүлэн хөвөөн дээр амьд организм амьдардаг байх магадлалтай. Бархасбадийн дагуул Европиа, Санчир гарагийн Энцеладус нарын газрын гүн дэхь шингэн усанд амьдрал бялхаж байж болно. Бархасбадийн Титан дахь шингэн метанан нууруудаас ч хүртэл этгээд амьд биетдийг хайж болох гайхалтай газар.

Одоогийн байдлаар хамгийн өндөр боломжтой байж болох газар бол Ангараг.  Жижигхэн, хүйтэн, дэлхийн холын төрөл болсон энэ гарагт хэдэн тэрбум жилийн өмнө гарцаагүй шингэн ус гол мөрөн шиг гадаргаар нь урсдаг байжээ. Ангараг дээр эрт дээр цагт амьдрал байсан гэлтгүй, одоо ч гэсэн зарим газраа идэвхтэй байх магадлалтай гэж тодорхой бус ч хэд хэдэн баримт зааж байна. 

Төрөл бүрийн хиймэл дагуул, ровер, болон роботуудаас цуглуулсан мэдээллээс бид Улаан нүдэн гарагийн талаар гайхширам нээлтүүд хийсэн. Бид Ангарагийн гадаргаас эрт үед мөсөн голын хөдөлгөөн байдаг байсан гэдгийг нотлох баримт болон дэлхийн зөвхөн усархаг орчинд л үүсдэг тунамал чулуулаг, гематит агаар мандал зэргийг Ангарагийн гадаргаас илрүүлсэн. Түүгээр ч болоогүй газрын гүнд нь мөс цас, гадарга дээр нь хөлдүү ус одоо ч байдгийг баттай тогтоосон. 

Амьдрал бий болоход шаардлагатай материал, нягт агаар мандал, усан гадарга бүгд нэгэн цагт Марс дээр байжээ. Одоо хэдий амьдралаар цэцэглээд байгаа юм шиг харагддаггүй ч гэлээ өмнө эсвэл одоо ч гэсэн амьдрал байгаа гэдгийг нотлох гурван баримт байна. 

 

Эхний баримт 1976 онд Ангараг дээр газардсан НАСА-гийн Викинг газардагчаас ирсэн. Тэр үедээ хий солилцох, ялгаруулах, пиролитик хий ялгаруулах гэх гурван биологийн туршилт хийгджээ. Амьд биет байгаа эсвэл байсан бол хаягдал хий ялгаруулах ёстой ба түүнийг шинжлэх зорилготой хийгдсэн ялгаруулах туршилтийн үр дүн эерэг  байсан ч бусад туршилт сөрөг гарчээ.

Хоёрдох баримт нь Марсаас ирсэн Аллан Хиллс 84001 нэртэй солирийг 1984 оны 12 сарын 27-нд гаргаж авсанаар илэрсэн. Дэлхий рүү унадаг солируудын гурван хувь нь Ангарагаас гаралтай бөгөөд энэ солир нь дөрвөн тэрбум жилийн өмнө үүсч дэлхий дээр 13 мянган жилийн өмнө унасан гэдгийг мэдэв. 1996 он доторхыг нь нээж үзтэл чулуужсан амьд биетийн үлдэгдэл шиг зүйл олсон байна. Тэгэхдээ тэр нь мөн органик бус урвалын үр дүнд үүссэн зүйл ч байж болно. 

Эцсийн баримт Ангараг руу хамгийн сүүлд илгээгдсэн "Сониуч" ровероос иржээ. Ангараг дээр улирал солигдох үед тодорхой байршилд байгаа газрын гүнээс метан ялгараад байгааг ажиглажээ. Энэ нь мөн л улирал солигдох үед газрын онцлогоос болоод үүсдэг органик бус урвал байж болох ч амьд организм ч үүнийг ялгаруулдаг байх магадлалтай. Энэ бүгдээс дүгнэн үзэхэд Ангараг дээрх амьдралын талаарх боломжит таван таамаглал үүсч байна.

 

Хэдий тэр бүх баримт нотолгоо үлдэгдэлийг оллоо гэсэн ч амьдрал үүсэх тэр тохиол Ангараг дээр хэзээ ч тохиогдоогүй байж болно. Бүх геологийн химийн урвалууд болдгоороо болсон ч, хэзээ ч органик урвал болоогүй байж болно. Тэгж явсаар гурван тэрбум жилийн өмнө нар Ангарагийн агаар мандалыг хуулж, гадарга дээрх шингэнийг бүгдийг нь ууршуулж одоо байгаа төрхөнд нь аваачсан. Энэ боломжинд олон хүн санал нийлдэг ба, өмнө нь амьдрал байсан гэдгийг яг баталж чадах баримт гарж иртэл энэ санаа нь үндсэн тайлбар байсаар байна.

 

Энэ боломж ихэнх талаараа эхнийхтэй адилхан. Ангараг анх дэлхийтэй их төстэй байж түүн дээр нь ч амьдрал үүссэн. Харин Ангарагийн агаар мандал сийрэгжин устах үед тэр нь үүсч байсан амьдралд нь том нөлөө үзүүлж дахин сэргээгдэхгүйгээр бүх амьдралыг устгасан байж болно. Ангарагын гадаргыг малтаж энэ боломжийг батлах баримт гаргаж ирэх боломжтой. Одоогоор дэлхийгээс тэгж малтах чадвартай нэг ровер илгээсэн ч тэр нь харамсалтай нь эрдэмтэдийн хүлээж байсан шиг ажиллаагүй билээ.

Энэ бол Ангараг дээрх амьдралын талаарх хамгийн өөдрөг, шинжлэх ухааны хувьд суурьтай үзэл. Магадгүй Марс агаар мандалаа алдах үед зарим амьд биет хөлдүү, зогсонги байдалд орсон байх. Цаг болон орчин нь зөв таарч чадвал газрын гүн дэх шингэн ус гадарга руу шингэн хэлбэрээр урсаж эхэлж болох ба тэр үед хөлдсөн амьд биетээ сэргээж болно.  Энэ хэрэв үнэн бол, бид газрын гүнээс доош хэдхэн метрийн гүнээс бүр өөрсдийн роверуудынхаа хөл доороос хүртэл амьд биет олох боломжтой. Энэ бүх таамаглалыг бодитой болгохоор саяхан Ангараг руу Шантрашгүй ровер ниссэн билээ. Ровер Ангарагийн гадаргаас дээж авч цуглуулах болно.

 

 

65 сая жилийн өмнө солир дэлхийг мөргөж дэлхийг нарны туянаас бүрэн хаасан үүлэн бүрхүүл үүсгэж дэлхийн ихэнх амьд биетийг мөхөөсөн. Тэгэх үедээ дэлхийн жижигхэн хэсгийг Ангараг руу илгээчихсэн бөгөөд тэрхүү хэлтэрхий дээр байсан амьд биет Ангараг дээр дасан зохицон амьдарч эхэлсэн байж мэднэ. Эсвэл Ангараг руу дэлхийгээс амьд биетэд шаардагдах материал илгээгдэж, түүнээс нь улбаалан Ангараг дээр амьдрал үүсч эхэлсэн ч байж болно. Нэг л өдөр бид Ангарагийн түүхийг бүрэн таниж мэдэх үедээ яг юу болсонг бүрэн ойлгох боломжтой.

 

 

Эцэст нь бол Ангараг үнэхээр зэлүүд хоосон гараг байсан бөгөөд Дэлхийгээс янз бүрийн хөлөг хиймэл дагуул илгээж эхэлсэнээр амьд биет давхар ирчихсэн байх. Эсвэл устгачихсан ч байж мэднэ. 100 хувь сайн цэвэрлэгдэж чадаагүй, Дэлхийн бактер органик нэгдлээр бохирдсон техник хэрэгслэлүүд Ангараг дээр байсан амьд биетийг усгтасан байж мэднэ. Энэ боломж бол сансар судлаач эрдэмтэддийн хувьд хар дарсан зүүд л гэсэн үг. Бидэнд үнэхээр өөр амьд биетийг нээж олох боломж байсан ч тэрхүү боломжоо бид өөрсдөө устгасан гэсэн үг. Энэ таамаг боломжоос улбаалан бид аливаа баримт нотолгоонд тулгуурлан шууд дүгнэлтэд хүрэлгүй маш болгоомжтой няхуур ханддаг учиртай. 

 

Гэвч одоогийн байдлаар бол бидэнд Ангараг гараг дээр амьдрал оршиж байсан, оршиж байгаа гээд хэлчих баримт байхгүй. Энэ нь мөн оршиж байгаагүй ч гээд хэлчих нотолгоо байхгүй гэсэн үг. Энд тэндээс амьдрал байгааг илтгэчих баримт мэр сэр нээгдэх түүнийг нь бас яагаад үүссэнг тайлбарлах амьд биетийн үйл явцтай холбоогүй тайлбар баримт зөндөө бий. 

Эцэст нь энэ бүгдийг яг таг мэдэх цорын ганц арга бол илүү сайн нарийн шинжлэх ухааны туршилтыг дэвшилтэд технологи ашиглан Ангараг дээр хийх. Шантрашгүй роверын зорилго бол тэр чигтээ Ангараг дээр амьдрал байсан, байгаагийн ул мөр баримт нотолгоог цуглуулж дэлхий рүү буцааж илгээхэд бэлдэх. Дэлхий дээр тэрхүү дээжүүдийг аваачсаны дараа нарийн судалгаа шинжилгээ хийсэний үр дүнд бид эцэст нь Ангарагийн үнэнийг олж мэдэх болно.